Szlak Starego Grodu

ul. Słowackiego

• budynek nr 11 - (po jej prawej stronie) niegdyś siedziba firmy handlowej wzniesiona w 1852 r. w stylu neogotyckim, obecnie jeden z budynków należących do Sądu Rejonowego.

• budynek nr 12 - z ok. 1880 r. z zegarem słonecznym na elewacji frontowej.

• budynek nr 14 - klasycystyczna budowla dawnego młyna wodnego wzniesiona ok. 1700 r., przebudowana w 1816 r.

pl. Grunwaldzki - najbardziej ruchliwy plac wałbrzyski

• budynek nr 1 - z 1925 r., wcześniej funkcjonował tu największy w mieście hotel „Grunwald”, obecnie siedziba Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

al. Wyzwolenia

• budynek nr 5 - (po prawej stronie) z 1913 r. wybudowany jako siedziba gimnazjum służy teraz Zespołowi Szkół Nr 8.

• budynek nr 9 - secesyjny z 1908 r.

• budynek nr 21 - z 1929 r., dawny kinoteatr Capitol, w którym po wojnie przez kilkadziesiąt lat funkcjonował Górniczy Dom Kultury.

• stok Góry Parkowej - widoczny po drugiej stronie alei jest zalesionym terenem, obecnie Park im. J. Sobieskiego. Na jednym z niższych wzniesień tej góry w 1911 r. wybudowano dom wycieczkowy, który obecnie nosi nazwę „Harcówka”.

• ciąg budynków z lat 20-tych XX w. - usytuowanych wzdłuż al. Wyzwolenia, zajmuje obecnie m.in. Starostwo Powiatowe.

• budynek nr 34 - z 1907 r. zajmuje obecnie Zespół Szkół nr 2, dawniej szkoła ewangelicka.

na rogu skrzyżowania al. Wyzwolenia i ul. Kopernika;

• budynek z 1925 r. mieści Dolnośląskie Zakłady Graficzne. W sąsiednim budynku z czerwonej cegły (lata budowy 1873-1875) mieści się Publiczna Szkoła Podstawowa nr 28, do 1938 r. znajdowało się tu Miejskie Gimnazjum Ewangelickie.

pl. Tuwima

• budynek nr 1 - dawniej hotel „Pod Słońcem”, po II wojnie funkcjonował tu „Dom Turysty”.

ul. Mickiewicza

• budynek nr 24 - (po prawej stronie) to obecnie Publiczna Szkoła Podstawowa nr 12, wzniesiona w latach 1867-1868 z przeznaczeniem na Szkołę Podstawową Ludową. Jeszcze w XIX w. w jej sąsiedztwie istniał wysoki pagórek porośnięty starymi drzewami i otoczony fosą, który wałbrzyszanie określali nazwą Wały Zamkowe. Zdaniem wielu naukowców niemieckich było to miejsce, gdzie w średniowieczu istniał słowiański gród wałbrzyski.

na rogu skrzyżowania ul. Mickiewicza z ul. Garbarską

– widać budynek kościoła staroluterańskiego (wzniesiony w latach 1847-1848), obecnie świątyni polsko-katolickiej.

ul. Garbarska (nazwa od dwóch działających tu niegdyś garbarni)

• Kościół p.w. św. Aniołów Stróżów - najbardziej charakterystyczna budowla miasta z wysoką na ok. 80 m wieżą. Wybudowano go w stylu neogotyckim (1899-1904) wg projektu A. Langera, w miejscu wcześniejszego kościoła p.w. św. Michała z 1428 r. W ściany elewacji południowej wmurowanych jest 9 tablic epitafijnych z XVI, XVII, XVIII w. Wyposażenie wnętrza kościoła pochodzi w większości z pocz. XX w., ale są też elementy znacznie starsze, wywodzące się z wcześniejszej świątyni – renesansowa chrzcielnica z 1593 r. oraz dwa dzwony z 1467 i 1505 r.

skrzyżowanie ul. Garbarskiej i ul. Moniuszki

• kamieniczka „Florianka”

(ul. Moniuszki 23) – wzniesiona na przełomie XVII i XVIII w., później przebudowywana, z figurami: św. Floriana i dwóch aniołów na szczycie.

ul. Młynarska (niegdyś koryto rzeki Młynówki)

• budynek nr 18 b - z XIX w. należał do dawnego zespołu pałacowego.

ul. Zamkowa

• budowla nr 4 - renesansowy Pałac Czettritzów nazywany „zamkiem”, wzniesiony w latach 1604-1628 dla Dippranda Czettritza – właściciela zamku Nowy Dwór i miasta Wałbrzycha, przebudowany w latach 1881-1882 oraz 1922-1923.

W pałacu funkcjonuje obecnie Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa. W otaczającym go parku są dwie wille parkowe z I poł. XX w. W jednej z nich w czerwcu 1943 r. zmarła ostatnia pani na Zamku Książ – księżna Daisy, żona Jana Henryka XV Hochberga.

• budynek nr 3 - z ok. 1890 r. utrzymany w stylu historyzmu eklektycznego, w którym obecnie mieści się wałbrzyska Delegatura Wojewódzkiego Oddziału Służby Ochrony Zabytków we Wrocławiu oraz Stowarzyszenie Dom Bretanii.

ul. Moniuszki

• budynek nr 41 - z 1890 r. zajmowany obecnie przez Zespół Szkół Muzycznych, do 1933 r. był siedzibą loży masońskiej.

ul. Matejki

po prawej stronie interesujące budynki zajmowane obecnie przez wydziały Urzędu Miejskiego w Wałbrzychu.

• budynek nr 1 - neorenesansowy obiekt (wzniesiony w latach 1876-1877, przebudowany w 20-tych latach XX w.) to dawna siedziba okręgowego parlamentu.

• budynek nr 2 - neomanierystyczny obiekt z 1885r., zajmuje go obecnie Urząd Stanu Cywilnego.

• budynek nr 3 - z 1896 r. ma interesującą neobarokową i neomanierystyczną elewację.

• budynek nr 5 - (po lewej stronie) z końca XIX w. mieści obecnie Komendę Miejską Państwowej Straży Pożarnej.

ul. 1 Maja

• obiekt nr 9 - Pałac Albertich, klasycystyczna budowla z 1801 r. wzniesiona dla kupca J. Sonnabenda, w 1834 r. stała się własnością kupca Albertiego. W 1926 r. utworzono w nim muzeum, które funkcjonuje do dziś. Muzeum w Wałbrzychu prezentuje bogate zbiory z zakresu geologii, ceramiki i historii miasta.

pl. Kościelny

• Kościółek p.w. Matki Boskiej Bolesnej uważany jest za matkę kościołów wałbrzyskich. W tym miejscu stał dawniej najstarszy wałbrzyski obiekt sakralny z drewna, wzmiankowany w 1305 r., który wg legendy dał początek osadzie wałbrzyskiej. Obecna świątynia pochodzi z 1714 r., jej wyposażenie jest w większości XVIII – wieczne. W centralnej części barokowego ołtarza znajduje się gotycka Pieta z końca XV w. Jest to rzeźba Matki Boskiej Bolesnej – patronki Wałbrzycha.

• Ewangelicki Kościół Zbawiciela leżący nie opodal, jest budowlą klasycystyczną, wzniesioną w latach 1785-1788 wg projektu K.G. Langhansa (projektanta Bramy Brandenburskiej w Berlinie), przebudowywaną w latach 1862-1864. Jednonawowe wnętrze kościoła wypełniają trzykondygnacyjne empory założone na elipsie.

Rynek wałbrzyski - to miejsce, gdzie w przeszłości odbywały się cotygodniowe targi. W latach 1731-1853 jego środek zajmował barokowy ratusz. Dziś atrakcją Rynku są zabytkowe kamienice i fontanna, w której co kilkanaście minut zmieniają się kompozycje wodne. Rynek nadal jest miejscem spotkań mieszkańców, odbywają się tu festyny, występy zespołów, świąteczne jarmarki.

Do najciekawszych XVIII i XIX – wiecznych zabytkowych kamienic w Rynku należą:

• kamienica nr 9 „Pod Czterema Atlantami” - nazwana od postaci czterech atlantów widocznych na drugiej kondygnacji. Utrzymana w stylu klasycystycznym, zbudowana została w latach 1791-1793 dla miejskiego podskarbiego i kupca winnego J.W. Röllscha, przebudowana w 1856 r. W 1790 r., w funkcjonującej tu winiarni delektował się winem J. W. Goethe. Kamienica jest siedzibą „Biblioteki pod Atlantami” oraz Centrum Informacji Turystycznej.

• kamienica nr 2 - z 1788 r., przebudowana w końcu XIX w. utrzymana jest w stylu klasycystycznym, ma sklepioną sień przejazdową. Jej wylot ujęty jest klasycystycznym portalem kamiennym o łuku pełnym.

• kamienica nr 3 - z 1727 r. (przebudowana w XX w.) z interesującym ozdobnym szczytem ze spływami w elewacji frontowej.

• między kamienicą nr 1 a kamienicą nr 23 (róg ul. Kościuszki) widać budynek Zakładu Gazowniczego z 1860 r. z ciekawą rzeźbą chłopca trzymającego w rękach kaganek

• kamienica nr 23 „Pod Kotwicą” - wzniesiona w 1799 r. w stylu klasycystycznym to budynek z trzema podcieniami na parterze, w którego szczycie widoczna jest data jego powstania. Szczyt wieńczy kotwica, która nadała nazwę kamienicy.

• kamienica nr 22 „Z Trzema Różami” - wybudowana w 1777 r. w stylu barokowym. Budowla trzykondygnacyjna posiada trzy podcienia w parterze. W elewacji frontowej uwagę zwracają trzy stiukowe róże, od których wzięła się nazwa budowli.

pl. Magistracki

• Ratusz wałbrzyski, któremu początek dała budowla z 1856 r. wzniesiona wg projektu wrocławskiego budowniczego Waesemanna. Obecny kształt uzyskał w 1903 r. po przebudowie wg projektu wrocławskiego architekta Grossera. To reprezentacyjna trzykondygnacyjna budowla utrzymana w stylu eklektyzmu historycznego, naśladującego gotyk. W środkowym szczycie elewacji frontowej umieszczony jest zegar, pod nim widoczne są płaskorzeźby przedstawiające trzy tarcze z herbami Wałbrzycha w różnych okresach historycznych. Od 1999 r. każdego dnia rozlega się stąd hejnał Wałbrzycha.

• kamienica nr 7 - naprzeciwko Ratusza, po drugiej stronie placu z fontanną, to obecnie siedziba Prokuratury Rejonowej, dawniej – Bank Rzeszy, budynek z 1904 r.

ul. Słowackiego

• budynek nr 20 b - z pocz. XX w., z piękną elewacją z posągami robotników reprezentujących różne profesje. Przed II wojną mieścił się w nim Bank Niemiecki, obecnie jest również siedzibą banku.

• budynek nr 9 - gmach poczty z lat 1895-1907.

• budynek nr 10 - z 1855 r., mieści się w nim Sąd Rejonowy.