Szczawno-Zdrój

Uzdrowisko na pograniczu Gór Wałbrzyskich i Pogórza Wałbrzyskiego położone w bezpośrednim kontakcie z Wałbrzychem. Pomimo sąsiedztwa z dużym ośrodkiem przemysłowym, jakim przez lata był Wałbrzych, Szczawno-Zdrój kojarzone jest raczej z zielenią i malowniczą zabudową pensjonatową, co idealnie wpisywało się w koncepcję architektoniczną planistów, zakładającą połączenie zabudowań z dużymi obszarami zielonymi (miasto-ogród).

Uzdrowisko na pograniczu Gór Wałbrzyskich i Pogórza Wałbrzyskiego położone w bezpośrednim kontakcie z Wałbrzychem. Pomimo sąsiedztwa z dużym ośrodkiem przemysłowym, jakim przez lata był Wałbrzych, Szczawno-Zdrój kojarzone jest raczej z zielenią i malowniczą zabudową pensjonatową, co idealnie wpisywało się w koncepcję architektoniczną planistów, zakładającą połączenie zabudowań z dużymi obszarami zielonymi (miasto-ogród). Zanim Szczawno stało się popularnym uzdrowiskiem, przez stulecia nie wyróżniało się niczym szczególnym. Po raz pierwszy wieś Salczborn wzmiankowano już w księgach henrykowskich w 1221 roku jako lenno jednego z pobliskich zamków. W kolejnych latach miejscowość często zmieniała swoich właścicieli i dopiero przyłączenie go do majątku pana na Książu Conrada von Hochberga w 1508 roku pozwoliło na względny rozwój osady. W roku 1931 uzdrowisko zostało sprzedane berlińskiej spółce budowlanej, a od roku 1934 kurort został upaństwowiony. W czerwcu 1945 polska administracja przejęła władzę w uzdrowisku. Momentem przełomowym w dziejach Szczawna – Zdroju (niem. Salzbrunn) był rok 1815, kiedy to książę Hans Heinrich VI Hochberg przekształcił miejscowość w uzdrowisko ustanawiając Samuela Augusta Zemplina jego pierwszym lekarzem. Wytyczono wówczas nowe aleje i promenady, a wraz z doprowadzeniem do miejscowości kolei poszerzono główną ulicę biegnącą do dworca kolejowego. Prawa miejskie Szczawno-Zdrój uzyskało dopiero w 1945 roku. Centralnym punktem Szczawna-Zdroju jest ciąg zabudowań uzdrowiskowych zlokalizowanych wzdłuż ulicy T. Kościuszki i H. Sienkiewicza przy Parku Zdrojowym. Znajduje się tutaj m.in. „serce uzdrowiska” - drewniana hala spacerowa z 1894 roku, wybudowana w miejscu pierwszej hali spacerowej (Hali Elizy), która wraz z Pijalnią Wód Mineralnych spłonęła w marcu 1893 roku. Do hali spacerowej przylega malownicza pijalnia wód mineralnych odbudowana po kolejnym pożarze, który strawił ją w 1992 roku.

Istotą lecznictwa w Szczawnie-Zdroju jest kuracja wodami mineralnymi, które znane były jeszcze przed utworzeniem tutaj kurortu na pocz. XIX wieku. Co ciekawe, przez lata sądzono, że są to wody solankowe, które dawały nazwy pierwszym ujęciom np. Solny Zdrój. Po II wojnie światowej przez rok funkcjonowała nazwa Solice Zdrój i dopiero od 7 maja 1946 roku wprowadzono obowiązującą do dnia dzisiejszego nazwę Szczawno-Zdrój. Pierwszy opis tutejszych źródeł wód leczniczych przeprowadził w swojej publikacji z 1601 roku jeleniogórski lekarz Caspar Schwenckfeld, jednak nie przyniosło to rozgłosu miejscowości, która żyła w cieniu pobliskiego uzdrowiska Stary Zdrój (obecnie część Wałbrzycha), do momentu, kiedy szkody górnicze doprowadziły do zaniku występujących tam wód, co wpłynęło z kolei na popularyzację Szczawna. Osada stała się wówczas modnym kurortem, a jego sława zaczęła przyciągać różne znane osobistości, z których należy wymienić m.in.: pisarza Karola Maya, poetę Zygmunta Krasińskiego czy muzyka Henryka Wieniawskiego. Do dnia dzisiejszego pamiątką po słynnym kompozytorze i skrzypku jest coroczny Międzynarodowy Festiwal Henryka Wieniawskiego odbywający się w Teatrze Zdrojowym od 1966 roku. Występujące w Szczawnie-Zdroju wody to szczawy wodorowęglanowo-sodowo- wapniowo-magnezowe pochodzące z kilku źródeł m.in.: „Mieszko”, „Dąbrówka”, „Młynarz” i „Marta”. W latach 70. XX wieku wykonano kilka dodatkowych ujęć na różnych głębokościach, które pozostają w rezerwie w przypadku większego zapotrzebowania na wodę. Połączenie walorów klimatycznych z kuracją pitną powodują, że leczy się tutaj przede wszystkim schorzenia górnych i dolnych dróg oddechowych, narządu narządów ruchu, a także schorzenia układu moczowego i pokarmowego.

Autor: Katarzyna Matuła