Muzeum Gross-Rosen w Rogoźnicy

“…w naszej zbiorowej pamięci musi zostać zachowana świadomość rozmiarów Holokaustu, zaplanowanego i przeprowadzonego przez nazistów (…)
Głębia grozy, ale też szczyty ludzkiego heroizmu mogą stać się miarą tego, do czego zdolny jest człowiek zarówno w czynieniu dobra, jak i zła…”

(z deklaracji podpisanej w Sztokholmie w styczniu 2000 r. przez przedstawicieli 45 państw)

W lutym 1945 r. więźniowie obozu głównego w Rogoźnicy zostali ewakuowani. 13 lutego odszedł ostatni transport, a opustoszały obóz zajęła Armia Radziecka. W marcu 1947 r. został on oficjalnie przekazany władzom polskim, które przystąpiły do uporządkowania terenu oraz do zabezpieczenia pozostałości poobozowych. 11.09.1947 r. powstał Komitet Ochrony Gross-Rosen.

Ogłoszono konkurs na projekt mauzoleum, upamiętniającego ofiary KL Gross-Rosen, i zaczęto zbierać fundusze na jego budowę. 2.

11.1947 r. odbyła się uroczystość wmurowania kamienia węgielnego pod pomnik-mauzoleum według projektu Adama Prockiego. Jego odsłonięcia dokonano jesienią 1953 r. w mauzoleum umieszczono prochy więźniów. W 1963 r. zdjęto z kamiennego cokołu postać z brązu. W 1985 r. dobudowano do pomnika-mauzoleum dwa skrzydła, w których umieszczono ziemię pobraną z terenów byłych podobozów KL Gross-Rosen.

Władze lokalne, którym w 1947 r. został przekazany teren byłego obozu, zapewniały jego ochronę, zatrudniając dozorców, natomiast jego bezpośrednim opiekunem został świdnicki oddział miejski Związku Byłych Więźniów Politycznych, a potem miejscowy oddział Związku Bojowników o Wolność i Demokrację (ZBoWiD). Opiekę merytoryczną nad terenem byłego obozu Gross-Rosen w latach 50. XX w. powierzono Państwowemu Muzeum Auschwitz-Birkenau.

W lewym skrzydle bramy obozowej powstała w 1958 r. pierwsza ekspozycja muzealna.

W 1963 r. teren byłego obozu Gross-Rosen został wpisany do Krajowego Rejestru Zabytków, co spowodowało przyznanie funduszy na wykonanie prac remontowo-zabezpieczających. Dokonano naprawy pomieszczeń przy bramie wejściowej, fundamentów pozostałych po barakach, wycięto drzewa i krzewy przy ogrodzeniu obozu. Zaadaptowano na mieszkanie dla dozorcy pomieszczenia biurowe byłego kasyna esesmańskiego, jego resztę zaś rozebrano.

Na początku lat 70. opiekę merytoryczną nad byłym obozem Gross-Rosen przejęło Muzeum Historyczne we Wrocławiu, skupiając się głównie na dalszym zabezpieczaniu pozostałości poobozowych, rozpoczęto też prace zmierzające do rekonstrukcji kasyna SS. Z myślą o przyszłej wystawie gromadzono dokumenty i eksponaty związane z działalnością KL Gross-Rosen.

W związku ze zmianami administracyjnymi i powstaniem województwa wałbrzyskiego opiekę nad tym terenem przejęło Muzeum Okręgowe w Wałbrzychu.
W latach 1978-1982 na fundamentach dawnego kasyna SS został wybudowany pawilon, w którym obecnie mieszczą się sale wystawiennicze oraz projekcyjne Muzeum.
21 kwietnia 1983 r. powstało, na mocy rozporządzenia Ministra Kultury i Sztuki Państwowe Muzeum Gross-Rosen. O jego utworzenie zabiegały środowiska więźniarskie i ówczesne władze lokalne, mające świadomość, że upływ czasu zmniejsza lub wręcz zaprzepaszcza możliwość zebrania i zachowania dla przyszłości przede wszystkim relacji i wspomnień świadków tamtych wydarzeń, ale również nielicznych ocalałych dokumentów dotyczących KL Gross-Rosen. Tak więc trzydzieści osiem lat po zakończeniu II wojny światowej, Państwowe Muzeum Gross-Rosen podjęło pracę, mającą na celu zachowanie materialnych pozostałości po byłym obozie koncentracyjnym Gross-Rosen, udokumentowanie cierpienia i śmierci tysięcy ludzi na tym właśnie skrawku ziemi oraz przekazanie tej wiedzy współczesnemu pokoleniu. Był to ostatni stosowny moment, by ocalić od zapomnienia mały fragment najwstydliwszej części historii współczesnego świata.
Głównym zadaniem Muzeum jest gromadzenie materiałów źródłowych do historii kompleksu KL Gross-Rosen, prowadzenie badań naukowych i upowszechnianie wiedzy historycznej oraz zabezpieczanie pozostałości poobozowych i udostępnianie ich zwiedzającym. Prace prowadzone są w trzech podstawowych działach, a mianowicie: Gromadzenia Zbiorów, Naukowo-Badawczym i Oświatowym.
We wrześniu 2005 roku, po wielu latach starań, dzięki Fundacji Kamieniołomy Gross-Rosen wspieranej przez Polsko-Amerykański Fundusz Przedsiębiorczości, teren Muzeum powiększył się o historyczne, skalne wyrobisko, gdzie w czasie wojny pracowali i ginęli więźniowie KL Gross-Rosen. Teren ten uporządkowano, ogrodzono i oświetlono.

W Muzeum w Rogoźnicy proponujemy zwiedzanie terenów poobozowych, a także kamieniołomów – miejsca pracy więźniów. Można również obejrzeć następujące wystawy:

• „KL Gross-Rosen 1941 – 1945″
• „AL Riese – filie byłego obozu koncentracyjnego Gross-Rosen”
• „Zaginione człowieczeństwo”
• „Barak tzw. francuski”
• „Zostały rzeczy, pamięć, żal…”
• „Barak nr 7″
• „Przywrócić pamięć - rekonstrukcja sztuby więźniarskiej w lewym skrzydle baraku nr 7″

Na terenie poobozowym zachowały się:

• Brama obozowa wraz z dwiema przyległymi wartowniami;
• fundamenty bloków i krematorium;
• dzwon obozowy;
• części piwniczne łaźni, kuchni więźniarskiej, tkalni oraz bloku 9/10;
• piec krematorium polowego,
• ściana śmierci – miejsce masowych egzekucji więźniów (dziś w tym miejscu umieszczone są tablice pamiątkowe poświęcone ofiarom obozu);
• fragmenty ogrodzenia obozu.
• Zachowało się również, wpisane w 1992 r. do Rejestru Zabytków, stare wyrobisko w kamieniołomach – jedno z dwu głównych miejsc pracy więźniów.

Nowymi elementami wzbogacającymi edukacyjny charakter tego miejsca są wiernie zrekonstruowane – barak więźniarski i wieża strażnicza.
 
Ważnym elementem działalności Muzeum jest popularyzacja tematyki związanej z historią obozu wśród młodzieży szkolnej. Bliska jest także współpraca ze środowiskami byłych więźniów, m.in. z terenu Wałbrzycha, Wrocławia, Poznania, Warszawy. Rokrocznie w pierwszą niedzielę września, organizowane są na terenie byłego obozu uroczystości rocznicowe, połączone z uroczystą mszą polową w intencji pomordowanych.

W 1999 r. Muzeum straciło status muzeum państwowego i obecnie jego działalność finansowana jest przez Sejmik Samorządowy Województwa Dolnośląskiego. Są to ograniczone dotacje, które nie pozwalają na rozwinięcie pełnej działalności naukowej, archiwalnej i edukacyjnej, jak też na zapewnienie systematycznej konserwacji obiektów poobozowych. Ze względu na charakter miejsca – teren byłego obozu koncentracyjnego, to cmentarz tysięcy ofiar – nie są pobierane opłaty za wstęp.

Godziny otwarcia

Ekspozycje Muzeum w Rogoźnicy czynne codziennie:

• w okresie od 1 maja do 30 września w godz. 8:00 – 19:00
• w okresie od 1 października do 30 kwietnia w godz. 8:00 – 16:00
• 1 stycznia, 25 grudnia i w pierwszy dzień Świąt Wielkanocnych Muzeum jest nieczynne

Cennik

Opłaty za usługę przewodnicką:

• w języku polskim grupa do 15 osób – 30 zł, grupa do 40 osób – 60 zł
• w języku obcym grupa do 15 osób – 70 zł, grupa do 40 osób – 120 zł
• bilet rodzinny (do 5 osób dorosłych), przewodnik w języku polskim – 20 zł

Prosimy o wcześniejsze rezerwowanie usług przewodników muzealnych – tłumaczy.

W programie zwiedzania jest płatna projekcja filmu:

• 30 min.: grupa – 25 zł, indywidualnie – 3 zł,
• 60 min.: grupa – 50 zł, indywidualnie – 5 zł

Parking:

• autokar – 10 zł, samochód osobowy – 3 zł.

Informacja dla turystów indywidualnych:

1. Wstęp do Muzeum jest bezpłatny; Obowiązek wykupienia usługi przewodnickiej mają grupy 10 osobowe i większe.

2. Zwiedzający indywidualnie mogą wykupić usługę przewodnicką.

3. Rezerwacja usługi przewodnickiej gwarantowana jest po wcześniejszym zgłoszeniu telefonicznym lub e-mailowym.

4. O godz. 13.00 pierwszym 50 indywidualnie zwiedzającym zapewniamy bezpłatne oprowadzanie po terenie byłego obozu, przez przewodnika polskojęzycznego.